މަސްތުވާ ތަކެތީގެ މައްސަލަތަކާ އަދި މިނޫންވެސް ގިނަ މައްސަލަތަކުގައި ޝާމިލްވާ ގިނަ ބަޔަކު މާލޭ ޖަލުގައި ހައްޔަރު ކޮށް ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން ގެންގުޅެނީ އަސާސީ ގިނަ ޚިދުމަތް ތަކުން މަޙުރޫމް ކޮށްގެނެވެ.

މުޖުތަމަޢުގެ ސަލާމަތަށް ކަމަށް ބުނެ ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން އެތައް ސަތޭކަ ރައްޔިތުން މާލޭޖަލަށް ލާފައި ވާއިރު އަހަރަކު އެއްފަހަރުވެސް ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހެއް ނުބޭއްވި ދިއުމަކީ އިންސާނަކަށް ދެވޭނެ އެންމެ ބޮޑު އެއް އަނިޔާއެވެ. ހަތަރު މީހުންގެ ގޮޅިއަކަށް 10 މީހުން ލާފައި ތިބޭއިރު ގޮޅީގައި ހުންނަނީ އެންމެ ފާޚާނާއެކެވެ. ހިނގާލަން ނުވަތަ ކަސްރަތު ކޮށްލަން ގޮޅިން ބޭރަށް ނުނެރެ ތިންހަތަރު އަހަރު ޖަލުގައި ހުންނަން ޖެހުމުން ތަފާތު ގިނަ ބަލިތައް ދަނީ ޖެހެމުންނެވެ. ބޭސްފަރުވާއަށް އެދި ފޯމް ހުށަހަޅާތާ އަހަރެއް ވާއިރު ބަލި މީހާ ޑޮކްޓަރަކަށް ނުދެއްކެއެވެ. މިގޮތަށް ދިމާވެ ފަރުވާނުލިބި އެތައް މީހުން ޖަލުގައި މަރުވަމުން އެބަދެއެވެ.

ބަންދުގައި ހުންނަ ރައްޔިތުމީހާ ޖަލުގައި ބަހައްޓަނީ ޝަރީޢަތް ނިމެންދެނެވެ. ބަންދުގައި ހުންނަން އެހުމުން ވަކީލުން ނުލިބޭ މީހުންވެސް މަދެއްނޫނެވެ. ރައްޔިތުމީހާ އެކުށުން ބަރީއަވުމުގެ ފުރުޞަތު ނުދީ ޝަރީޢަތް ނުހިންގާ ޖަލުގައި އެތައް އަހަރަކު އެބަ ބަހައްޓައެވެ.

ބަންދުމީހާގެ ބަލި ބޮޑުވެ ނުއުޅެވޭ ވަރުވުމުން ވެރިންނާ ބައްދަލު ކުރަން އެދި ފޯމެއް ހުށަހެޅި ނަމަވެސް ވެރިއަކާ ބައްދުވުމަށް އެތައް ހަފުތާއެއް ވެގެން ދެއެވެ. ބައްދަލުވާ ފަހަރު ދެއްވާ ޖަވާބަކީ ހޮސްޕިޓަލުގައި ނަން ނޯޓުކޮށްފައިވާނެ ކަމަށެވެ. ބަންދުމީހާގެ ބަލި ކިތަންމެ ބޮޑުވިއަސް ފަރުވާއެއް ލިބޭނީ ޑޮކްޓަރަކަށް ދެއްކުނު ދުވަހަކުންތާއެވެ. ސަރުކާރަކަށް ވާގެއްލުމެއް ނެތެވެ. ގެއްލުންވެ ދުނިޔެ ދޫކުރަނީ ބަންދުގައި ހުންނަ ރައްޔިތު މީހާއެވެ. ހިއުމަންރައިޓްސްގެ ވެރިން ޖަލުތަކަށް ޒިޔާރަށް ކޮށް ޖަލުގައި ތިބި މީހުންނަށް އިންސާނީ ހައްގުތައް ފުރިހަމައަށް ލިބޭތޯ ބައްލަވާވެސް ނުލައްވައެވެ. ކުށްކުރާ މީހުންނަށް އަދަބު ދެއްވަންވެސް ޖެހޭނީ ކެތްކުރެވޭނެ މިންވަރަކަށްތާއެވެ! ގާނޫނެއް ފާސްކުރުމަށްފަހު އެގާނޫނުގެ ސަބަބުން ކުށް ކުރާ ރައްޔިތުމީހާގެ ޙައްގު ގެއްލޭތޯ ނުވަތަ ނުގެގެއްލޭތޯ ބަލާނެ ބަޔަކުވެސް ނެތެވެ.

ކުކުޅު ގެންގުޅޭ އުޞޫލުން އިންސާނުން ޖަލުގެ ގޮޅިތަކުގައި ނުގެންގުޅެވޭނެއެވެ. ކަސްރަތު ނުކުރެވި ހިނގާލަން ނުނެރެ ގަޑިން ގަޑިއަށް ކާންދީފައި ބޭތިއްބުމުގެ ސަބަބުން ގޭސް އުފެދި އޭގެ ސަބަބުން ތަފާތު ބަލިތައް ޖެހި ޙާލު ދެރަވާއިރު ޑޮކްޓަރީ ފަރުވާ ނުލިބުމަކީ ފުރާނައަށް ގެއްލުން ވެދާނޭފަދަ ކަމަކަށް ނުވާނެ ހެއްޔެވެ؟ މިގޮތުން ޝަރީއަތް ނިމެންދެން ޖަލަށްލާފައި ތިބޭ ބައެއް ޒުވާނުން އެބަ މަރުވެއެވެ.

ހިއުމަންރައިޓްސް ކޮމިޝަނެއް ގާނޫނަކުން ވުޖޫދު ވެފައި ވާއިރު އެކޮމިޝަނުގެ ޒިންމާ އެކޮމިޝަނުން އަދާކުރާތަނެއް ނުފެނެއެވެ. އަދި އެވާހަކަ ދައްކާނެ އެހެންބަޔަކުވެސް ނެތެވެ. އަދި މިފަދަ ކޮމިޝަންތައް ޖަވާބު ދާރީކުރުވަން ގާނޫނަކުން މަތި ކޮށްފައިވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ވެސް އަޅާލާ ތަނެއް ނުފެނެއެވެ.

ޖަލުގައި އޮންނަ މީހާގެ އަނބިދަރީންގެ އިންސާނީ ޙައްގަކަށް ބަލާލުމެއްވެސް ނެތެވެ. ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން ޖަލަށް ލެވެނީ މުޖްތަމަޢުގެ ސަލާމަތަށް ކަމަށް ބުނާ އިރު ޖަލުތަކުގައި މިދެންނެވި ބީދައިން ތިބޭ މީހުންގެ އަނބި ދަރީން ސަލާންޖަހަން ޖެހި ވައްކަންކޮށް ދީނާ ޚިލާފު އެތައް ކަމެއް ކުރާ އިރު މުޖުތަމަޢުގެ ސަލާމަތާ ރައްކާތެރި ކަން ދިފާޢު ވޭހެއްޔެވެ؟ ގާނޫނުވެސް ހަދަން ޖެހޭނީ ދެކޮޅު ޖެހޭ ގޮތަށެވެ. އަމާބުނީތީ ފަރަށްދާ އުޞޫލަކުން ނޫނެވެ.

މީހަކު ނުބައި ގޮތަކަށް ފޮޑިއެއް ޖަހައިގެން ވިޔަސް ދައުލަތުން އެމީހާގެ މައްޗަށް ދައުވާ ކުރާނަމަ ޕީޖީގެ ވަކީލަށް އެމީހާގެ ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން ޖަލުގައި އެމީހަކު ނުބަހައްޓައި ދެފައި ގާތެއް ނުކުރެވެއެވެ.

ހުއްޖަތެއް ގޮތުގައި ނަގަނީ މުޖުތަމަޢުގެ ސަލާމަތާ ރައްކާތެރި ކަމެވެ. އެމީހާ ޖަލުގައި ބެހެއްޓުމުގެ ސަބަބުން މުޖުތަމަޢު ފަސާދަ ވެގެން ދާ މިންވަރެއް ވަކީލަކަށް މޭރުމެއް ނުވެއެވެ. އަނިޔާވެރިކަން އިސްކުރެވޭނީ މި މިންވަރަށެވެ.

ﷲ ވަނީ އަޅުތަކުންގެ މަށްޗަށް އަނިޔާ ޙަރާމް ކުރައްވައި އަޅުތަކުންނަށް އިޙުސާންތެރިވެ ޢަދުލުވެރި ވުމަށް 7 އުޑުމަތީން އަމުރު ކުރައްވާފައެވެ. އެހެންކަމުން އިސްލާމީ މުޖުތަމަޢެއްގައި އިންސާނަކަށް މިވަރުގެ އަނިޔާއެއްދޭއިރު ތިމާއަށް މިކުރެވެނީ ކިހާވަރެއްގެ ކަމެއްތޯ ބަލާލުން ރަނގަޅު ވާނެއެވެ.

މިކަންކަމަށް ޒިންމާ ވާނެފަރާތެއް ނެތެވެ. މިއީ ކޮންކަހަލަ އިންޞާފެއް ހެއްޔެވެ؟

އިންސާނަކު ޖަލަށް ލެވެން ވާނީ ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދެކޮޅު ބަލައި އެމީހާ ޖަލުގައި ބެހެއްޓުމުގެ ސަބަބުން އެމީހާ އާއި އެމީހާގެ ޢާއިލާގެ ޙައްގުތައް ނުގެއްލޭނެ ގޮތަށެވެ. ކުކުޅު ގެންގުޅޭ އުސޫލަކުން ނޫނެވެ.