އެމްޕޮކްސްއަކީ، ކުރިން މަންކީޕޮކްސްގެ ނަމުން އެނގިފައިވާ، މަދުން ފެންނަ ވައިރަލް ބައްޔެކެވެ. މި ބަލި ޖެހުމުން ގިނަ އަލާމާތްތަކެއް ފެންނަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މި ވައިރަސް މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ފެތުރެނީ ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހަކާ ގާތުން އުޅުމުން ނުވަތަ އެފަދަ މީހެއްގެ ހަށިގަނޑުގެ ދިޔާތަކާ ނުވަތަ ނަޖިސްވެފައިވާ އެއްޗެއްގައި ޖެހުމުންނެވެ.

އުފެދުމާއި ފެތުރުން

އެމްޕޮކްސް އުފެދުނީ މީދަލުގެ ބާވަތްތަކުން ކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ. މި ބަލި  އިންސާނެއްގެ ގައިން އެންމެ ފުރަތަމަ ފެނިފައިވަނީ 1970 އަހަރުތަކުގައި ކޮންގޯ ޑިމޮކްރެޓިކް ރިޕަބްލިކްގައެވެ. އާންމުކޮށް މި ބަލި ފެތުރިފައިވަނީ މެދު އަދި ހުޅަނގު އެފްރިކާގައެވެ. ނަމަވެސް، 2022ގެ މެއި މަހު ފެށުނު ބޮޑު އައުޓްބްރޭކަކާ ގުޅިގެން، މި ބަލި ކުރިން ނުފެތުރޭ ޤައުމުތަކުން ވެސް ކޭސްތައް ރިޕޯޓުކުރަން ފެށިއެވެ.

2022ގެ އައުޓްބްރޭކަށް މަގުފަހިކުރުވި ކަންތައްތައް:

އިތުރުވެފައިވާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ދަތުރުފަތުރު: އަވަސް އަދި ގިނަ އަދަދަކަށް ކުރެވޭ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ދަތުރުފަތުރުގެ ސަބަބުން މި ވައިރަސް އެއްބައްރުން އަނެއް ބައްރަށް ފެތުރުނެވެ.

ޖިންސީ އާދަކާދައިގެ ބަދަލުތައް: މި އައުޓްބްރޭކް މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި އަސަރުކުރީ ފިރިހެނުންނާއެކު ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގާ ފިރިހެނުންނަށެވެ. މިއީ ވަކި އިޖްތިމާޢީ އަދި ޖިންސީ ނެޓްވޯކްތަކަކާ ގުޅިފައިވާކަން ދައްކުވައިދޭ ކަމެކެވެ.

ބަލިތައް ދެނެގަތުމުގެ ނިޒާމުތައް ބަލިކަށިވުން:  ކޮވިޑް-19 ގެ ބަލިމަޑުކަމުގެ ސަބަބުން ޢާންމު ޞިއްޙަތުގެ ވަސީލަތްތަކަށް ކުރިމަތިވި ގޮންޖެހުންތަކުގެ ސަބަބުން މި އައުޓްބްރޭކް ދެނެގަތުމާއި އެއަށް އިޖާބަދިނުން ލަސްވިކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

އަލާމާތްތައް

 އެމްޕޮކްސްގެ އަލާމާތްތައް އާންމުކޮށް ފެންނަނީ ވައިރަސް ޖެހުނުތާ 3 ދުވަހާއި 21 ދުވަހުގެ ތެރޭގައެވެ. އާންމު އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:

• ހުން އައުން
• ބޮލުގައި ރިއްސުން
• މަސްތަކުގައި ރިއްސުން
• ބުރަކަށީގައި ރިއްސުން
• ހަށިގަނޑު ފިނިވުން
• ލިމްފް ނޯޑްތައް ދުޅަވުން
• ހަންގަނޑު ރޭޝްވުން

މި ރޭޝްވުން އާންމުކޮށް ފެށެނީ ކުޑަ ބިހިތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އޭގެ ފަހުން އެއީ އުފުލިފައިވާ ގޮށްތަކަކަށް ބަދަލުވެ، ދެން އެއީ ފެންއަޅާފައިވާ ބިހިތަކަކަށް ބަދަލުވެ، އެންމެ ފަހުން ހިކި ފަތްގަނޑަކަށް ބަދަލުވެއެވެ. މި ބިހި ފެނިދާނެ ތަންތަނުގެ ތެރޭގައި މޫނު، އަތްތިލަ، ފައިތިލަ، ޖިންސީ ގުނަވަން، އަދި ހަށިގަނޑުގެ އެހެނިހެން ހިސާބުތައް ހިމެނެއެވެ.

ފެތުރުން: އެމްޕޮކްސް މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ފެތުރެނީ:

ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހެއްގެ ހަންގަނޑުގައިބީހުން، ހިކިފައިވާ ފަތްގަނޑުތަކާ، ނުވަތަ ހަށިގަނޑުން އުފެދޭ ދިޔާތައް އެހެން މީހެއްގައި ޖެހުމުން.

ފަރުވާއާއި ރައްކާތެރިވުން

ފަރުވާ: އެމްޕޮކްސްއަށް ޚާއްޞަ ފަރުވާއެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް ވޭން ފަސޭހަކުރުމާއި ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ ދިޔާތައް އިތުރުކުރުންފަދަ ކަންކަމުން އަލާމާތްތައް މެނޭޖްކުރުމަށް އެހީތެރިވެދެއެވެ. ގިނަ އަލާމާތްތައް ހުންނަ ހާލަތްތަކުގައި އެންޓިވައިރަލް ބޭސް ދިނުމަށް ވިސްނިދާނެއެވެ.

ރައްކާތެރިވުން: އެމްޕޮކްސްއިން ރައްކާތެރިވުމުގެ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހުންނާ ގާތުން އުޅުން ދުރުހެލިވުމެވެ. ކުޑަކުދިންގެ ބަގީޗާ ހުންގެ ވެކްސިން ޖެހުމުން އެމްޕޮކްސްއިން ވެސް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ރައްކާތެރިކަން ލިބެއެވެ. ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހުން ފާހަގަކޮށް އެކަހެރިކުރުންފަދަ އާންމު ޞިއްޙަތާ ގުޅޭ ފިޔަވަޅުތަކަކީ އައުޓްބްރޭކް ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަންކަމެވެ.

އައުޓްބްރޭކްގެ އަސަރު

 2022 ގެ އެމްޕޮކްސް އައުޓްބްރޭކްގެ ސަބަބުން ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތަށް ވަރަށް ބޮޑު އަސަރެއް ކުރިއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުން ހާހުން ގުނާލެވޭ މިންވަރަށް ކޭސްތައް ރިޕޯޓުކުރެވުނެވެ. މި އައުޓްބްރޭކްގެ ސަބަބުން ބަލިތައް ދެނެގަތުމުގެ ވަރުގަދަ ނިޒާމުތަކާއި، އަވަސް އިޖާބަދިނުމުގެ ނިޒާމުތަކާއި، އަދި އަލަށް ފެންމަތިވާ ގައިންގަޔަށް އަރާ ބަލިތައް މެނޭޖްކުރުމުގައި އެކަށީގެންވާ މުއާޞަލާތީ ސްޓްރެޓެޖީތަކުގެ މުހިންމުކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ޞިއްޙަތާ ގުޅޭ ތަފާތުކުރުންތަކާއި އަދި އެކަހެރިކުރެވިފައިވާ މުޖުތަމަޢުތަކުގެ ދުޅަހެޔޮކަމަށް އިސްކަންދިނުމުގެ މުހިންމުކަމަށް ސަމާލުކަން ގެނުވައިދިނެވެ.

އައުޓްބްރޭކުން ދަސްވި މުހިންމު ފިލާވަޅުތައް

• އަވަހަށް ދެނެގަތުމާއި އަވަސް އިޖާބައެއް ދިނުމުގެ މުހިންމުކަން
• ބަލިތައް ދެނެގަތުމުގެ ނިޒާމުތައް ހަރުދަނާކުރުމުގެ ބޭނުން
• މަޢުލޫމާތު ފެތުރުމާއި ދޮގު މަޢުލޫމާތާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރުމުގައި ސޯޝަލް މީޑިއާ އަދި ޑިޖިޓަލް ޕްލެޓްފޯމްތަކުގެ ދައުރު
• ވެކްސިންތަކާއި ފަރުވާތަކަށް ހަމަހަމަކަމާއެކު ވާޞިލުވުމުގެ މުހިންމުކަން

ކުރިއަށްދާ މަސައްކަތްތައް

ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތާބެހޭ ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި ސަރުކާރުތަކުން މި ހާލަތު ދަނީ ގާތުން ބަލަމުންނެވެ. އަދި ކުރިމަގުގައި އިތުރު އައުޓްބްރޭކްތައް ހުއްޓުވުމަށް މަސައްކަތްކުރަމުންނެވެ. އިތުރަށް ހަރުދަނާ ވެކްސިންތަކާއި، ފަރުވާތަކާއި، އަދި ބަލި ދެނެގަތުމުގެ ވަސީލަތްތައް ތަރައްޤީކުރުމަށް ދަނީ ދިރާސާތައް ކުރެވެމުންނެވެ.